IoT trong quản lý truy xuất nguồn gốc: Minh bạch trong chuỗi cung ứng

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và tăng cường ý thức về chất lượng, an toàn thực phẩm và minh bạch, truy xuất nguồn gốc sản phẩm đã trở thành một yếu tố then chốt trong quản lý chuỗi cung ứng. Truy xuất nguồn gốc không chỉ giúp quản lý chất lượng mà còn cung cấp thông tin về quá trình sản xuất, lưu trữ và vận chuyển, đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng về sự minh bạch. Trong số các công nghệ nổi bật, IoT trong quản lý truy xuất nguồn gốc đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc tối ưu hóa quy trình này, đảm bảo dữ liệu được thu thập và quản lý theo thời gian thực​. Bài viết dưới đây cung cấp cái nhìn toàn diện về ứng dụng công nghệ hiện đại IoT trong quản lý truy xuất nguồn gốc.

1. Vai trò của IoT trong quản lý truy xuất nguồn gốc

IoT cung cấp khả năng theo dõi và giám sát mọi hoạt động trong chuỗi cung ứng từ sản xuất, vận chuyển, lưu trữ đến tiêu dùng cuối cùng. Các thiết bị IoT như cảm biến nhiệt độ, độ ẩm, GPS, và camera có thể thu thập thông tin thời gian thực và gửi về hệ thống quản lý trung tâm, đảm bảo mọi bước trong chuỗi cung ứng đều được kiểm soát.

Tính minh bạch, khả dụng của dữ liệu

• Thu thập dữ liệu thời gian thực: Các cảm biến IoT được tích hợp vào thiết bị, máy móc, phương tiện vận chuyển, và bao bì sản phẩm để giám sát các chỉ số như nhiệt độ, độ ẩm, thời gian lưu kho, và vị trí địa lý.
• Tăng cường minh bạch: Mỗi bước trong chuỗi cung ứng đều được ghi lại chi tiết, giúp người tiêu dùng và các bên liên quan có thể truy xuất và xác thực thông tin sản phẩm một cách minh bạch, dễ dàng. Điều này cũng làm giảm nguy cơ gian lận và hàng giả.

Cải tiến hiệu quả quản lý chuỗi cung ứng

• Tối ưu hóa vận hành: IoT giúp phát hiện và xử lý nhanh các sự cố như thay đổi nhiệt độ trong kho lạnh, giúp đảm bảo chất lượng sản phẩm.
• Giảm chi phí: Bằng cách tự động hóa việc thu thập và xử lý thông tin, IoT giúp giảm thiểu sai sót và chi phí nhân lực trong quản lý dữ liệu.

2. Lợi ích của IoT trong Truy xuất Nguồn gốc

• Tăng cường tính minh bạch và niềm tin: IoT giúp cung cấp thông tin chi tiết và chính xác về sản phẩm cho cả người tiêu dùng lẫn nhà quản lý. Điều này tăng cường niềm tin vào sản phẩm và đảm bảo rằng các sản phẩm an toàn và chất lượng đến tay người tiêu dùng.
• Giảm thiểu hư hỏng và lãng phí: Nhờ các cảm biến giám sát liên tục, các sự cố trong quá trình vận chuyển có thể được phát hiện và xử lý kịp thời, giảm thiểu hư hỏng sản phẩm và lãng phí không cần thiết.
• Nâng cao hiệu quả quản lý chuỗi cung ứng: IoT giúp tự động hóa quá trình thu thập và phân tích dữ liệu, giảm thiểu sai sót do con người gây ra và tối ưu hóa quy trình vận hành, từ đó giảm chi phí​.

3. IoT kết hợp với các công nghệ khác trong truy xuất nguồn gốc

IoT thường được kết hợp với các công nghệ khác như blockchain, mã QR và RFID để nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc:

Kết hợp IoT và Blockchain: Blockchain giúp lưu trữ dữ liệu từ các thiết bị IoT một cách minh bạch và không thể thay đổi. Dữ liệu từ cảm biến IoT được lưu trên blockchain, đảm bảo rằng không có thông tin nào bị giả mạo hoặc thay đổi sau khi được ghi nhận​.

Kết hợp IoT và RFID: RFID cho phép theo dõi vị trí sản phẩm từ xa thông qua sóng vô tuyến. Khi kết hợp với IoT, hệ thống này có thể cung cấp thông tin chi tiết về từng bước trong chuỗi cung ứng mà không cần can thiệp thủ công, giảm thiểu sai sót và tăng cường hiệu quả​. 

4. Ứng dụng IoT trong các giai đoạn của chuỗi cung ứng

IoT được triển khai trong toàn bộ chuỗi cung ứng từ nông trại đến tay người tiêu dùng. Mỗi giai đoạn của chuỗi cung ứng đều có những yêu cầu khác nhau, và IoT giúp thu thập, giám sát thông tin một cách chi tiết:

• Sản xuất và thu hoạch: Các cảm biến IoT có thể được sử dụng để giám sát điều kiện đất, thời tiết và tình trạng cây trồng, giúp người nông dân đưa ra quyết định tối ưu về thời điểm thu hoạch và phương pháp canh tác. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm nông sản tươi sống.
• Vận chuyển và lưu trữ: Trong quá trình vận chuyển, sản phẩm cần được bảo quản trong điều kiện môi trường lý tưởng. Các cảm biến giám sát nhiệt độ, độ ẩm và nồng độ CO2 sẽ liên tục theo dõi điều kiện vận chuyển và phát cảnh báo nếu phát hiện bất thường. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ hư hỏng và tăng hiệu quả quản lý.
• Bán lẻ và tiêu dùng: Khi sản phẩm đến các cửa hàng bán lẻ, hệ thống IoT tiếp tục giám sát sản phẩm và cung cấp thông tin truy xuất nguồn gốc cho người tiêu dùng thông qua mã QR hoặc RFID. Người tiêu dùng chỉ cần quét mã để biết thông tin chi tiết về xuất xứ và quá trình vận chuyển của sản phẩm. 

5. Ứng dụng của IoT trong truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam

Tại Việt Nam, IoT đang bắt đầu được ứng dụng trong các lĩnh vực như nông sản, thực phẩm, và ngành chăn nuôi để cải thiện truy xuất nguồn gốc, đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm.

Ví dụ điển hình:

Ngành nông sản: Các cảm biến được đặt tại nông trường để giám sát tình trạng đất, độ ẩm, và môi trường. Sau đó, dữ liệu này được chuyển đến hệ thống quản lý truy xuất nguồn gốc. Người tiêu dùng chỉ cần quét mã QR là có thể biết được sản phẩm được trồng và chăm sóc trong điều kiện như thế nào.

Ngành thủy sản: IoT giúp theo dõi quá trình nuôi trồng và vận chuyển, đảm bảo các sản phẩm thủy sản không bị hư hỏng trong quá trình di chuyển từ nơi sản xuất đến tay người tiêu dùng.

6. Ứng dụng IoT trong quản lý truy xuất nguồn gốc trên thế giới

Trên thế giới, các nước phát triển như Mỹ, Châu Âu, và Nhật Bản đã và đang ứng dụng mạnh mẽ IoT trong quản lý truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là trong các ngành như thực phẩm, dược phẩm, và sản xuất ô tô.

Thực phẩm và nông sản

• Chuỗi cung ứng lạnh (Cold chain): IoT giúp theo dõi chặt chẽ nhiệt độ trong quá trình vận chuyển và lưu trữ thực phẩm. Các cảm biến IoT được đặt trong các thùng hàng, kho lạnh, xe tải để đảm bảo nhiệt độ luôn ở mức lý tưởng, giúp bảo quản chất lượng thực phẩm. Dữ liệu này được cập nhật liên tục và có thể truy xuất ngay lập tức khi cần.
• Dược phẩm: IoT giúp giám sát chuỗi cung ứng thuốc, đảm bảo rằng thuốc không bị hư hỏng trong quá trình vận chuyển và lưu trữ, đặc biệt là các loại thuốc nhạy cảm với nhiệt độ.

Công nghiệp sản xuất ô tô

Trong ngành công nghiệp sản xuất ô tô, IoT giúp theo dõi và giám sát từng bộ phận xe từ khâu sản xuất cho đến khi xe được bán cho khách hàng. Mọi dữ liệu về sản xuất, kiểm định chất lượng, và lịch sử bảo dưỡng đều có thể được lưu trữ và truy xuất thông qua hệ thống IoT.

7. Thách thức khi triển khai IoT trong truy xuất nguồn gốc

Dù có nhiều tiềm năng, việc triển khai IoT trong quản lý truy xuất nguồn gốc cũng gặp phải một số thách thức:

• Chi phí đầu tư cao: Hạ tầng IoT yêu cầu đầu tư vào thiết bị và công nghệ, điều này có thể là rào cản cho các doanh nghiệp nhỏ​. 
• Bảo mật và quyền riêng tư: Việc thu thập dữ liệu qua IoT đặt ra vấn đề về bảo mật và quyền riêng tư. Dữ liệu có thể bị tấn công nếu không có các biện pháp bảo vệ thích hợp​.
• Khả năng quản lý dữ liệu lớn: Các hệ thống IoT tạo ra một lượng lớn dữ liệu cần được xử lý và lưu trữ. Điều này yêu cầu hệ thống quản lý dữ liệu mạnh mẽ và các công nghệ phân tích dữ liệu tiên tiến.

IoT đã và đang đóng góp tích cực vào quản lý truy xuất nguồn gốc, giúp tăng cường minh bạch, cải thiện hiệu quả và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Mặc dù còn một số thách thức cần vượt qua, lợi ích mà IoT mang lại là không thể phủ nhận, từ giảm chi phí vận hành đến nâng cao lòng tin của người tiêu dùng. Sự kết hợp của IoT với các công nghệ khác như blockchain và RFID sẽ tiếp tục mở rộng khả năng ứng dụng trong tương lai​.