Thông tư số 02/2024/TT-BKHCN: Quy định về quản lý truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa

1. Giới thiệu

Việc quản lý truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa ngày càng trở nên quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa và yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng về chất lượng cũng như độ an toàn. Tại Việt Nam, để đáp ứng những đòi hỏi này, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Thông tư số 02/2024/TT-BKHCN quy định rõ ràng về quản lý truy xuất nguồn gốc các sản phẩm và hàng hóa. Thông tư này không chỉ giúp cải thiện tính minh bạch trong chuỗi cung ứng mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế.

2. Mục tiêu và ý nghĩa của Thông tư 02/2024/TT-BKHCN

Thông tư số 02/2024/TT-BKHCN: Quy định về quản lý truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa nhằm đặt ra những tiêu chuẩn và quy tắc cho việc quản lý truy xuất nguồn gốc, với mục tiêu:

Đảm bảo an toàn và chất lượng sản phẩm: Các sản phẩm và hàng hóa lưu thông trên thị trường phải tuân thủ quy định về truy xuất nguồn gốc, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra được quá trình sản xuất, vận chuyển và phân phối.

Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp: Việc tuân thủ quy định về truy xuất nguồn gốc không chỉ giúp doanh nghiệp tăng độ tin cậy với khách hàng mà còn giúp các sản phẩm đạt tiêu chuẩn khi xuất khẩu ra thị trường quốc tế.

Bảo vệ người tiêu dùng: Thông qua việc dễ dàng truy xuất thông tin về nguồn gốc, người tiêu dùng có thể yên tâm hơn về chất lượng và an toàn của sản phẩm mình sử dụng.

3. Các quy định cụ thể trong Thông tư 02/2024/TT-BKHCN

3.1. Nguyên tắc truy xuất nguồn gốc

Thông tư 02/2024/TT-BKHCN quy định rõ rằng quá trình truy xuất nguồn gốc phải tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Tính minh bạch: Tất cả các thông tin liên quan đến sản phẩm phải được cung cấp một cách đầy đủ và trung thực. Điều này bao gồm các thông tin về nguyên liệu đầu vào, quy trình sản xuất, vận chuyển và phân phối.

• Tính khả thi: Quá trình truy xuất phải có tính khả thi, dễ dàng thực hiện và kiểm tra, đặc biệt trong các trường hợp khẩn cấp như phát hiện hàng giả, hàng kém chất lượng.

• Tính liên tục: Thông tin về sản phẩm phải được cập nhật liên tục trong suốt vòng đời của nó, từ khâu sản xuất, nhập kho, vận chuyển đến khi đến tay người tiêu dùng.

3.2. Các đối tượng áp dụng

Thông tư này áp dụng cho tất cả các tổ chức, cá nhân sản xuất và kinh doanh các loại sản phẩm, hàng hóa trong nước và nhập khẩu. Cụ thể:

• Các doanh nghiệp sản xuất: Doanh nghiệp phải có hệ thống quản lý thông tin chi tiết về quá trình sản xuất của từng sản phẩm, từ nguồn nguyên liệu đến quy trình chế biến và vận chuyển.

• Các nhà phân phối và bán lẻ: Phải đảm bảo lưu giữ và cung cấp đầy đủ thông tin truy xuất nguồn gốc khi có yêu cầu từ cơ quan chức năng hoặc người tiêu dùng.

• Các cơ quan quản lý nhà nước: Thông qua việc kiểm tra định kỳ và đột xuất, các cơ quan chức năng có quyền yêu cầu các doanh nghiệp cung cấp thông tin về truy xuất nguồn gốc để đảm bảo tuân thủ quy định.

3.3. Quy trình truy xuất nguồn gốc

Thông tư 02/2024/TT-BKHCN đưa ra các yêu cầu cụ thể về quy trình truy xuất nguồn gốc. Các bước cơ bản bao gồm:

• Ghi nhận thông tin: Mỗi sản phẩm phải được ghi nhận đầy đủ thông tin về nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất, và các bước liên quan đến vận chuyển, phân phối.

• Lưu trữ thông tin: Các thông tin này phải được lưu trữ ít nhất là 5 năm, nhằm đảm bảo khả năng kiểm tra lại khi cần thiết.

• Cung cấp thông tin: Các doanh nghiệp phải có khả năng cung cấp thông tin truy xuất nguồn gốc cho các cơ quan chức năng hoặc khách hàng khi có yêu cầu.

3.4. Ứng dụng công nghệ tiên tiến vào truy xuất nguồn gốc

Thông tư khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng công nghệ tiên tiến để quản lý và truy xuất nguồn gốc một cách hiệu quả hơn. Các công nghệ tiêu biểu hiện nay có thể kể đến bao gồm:

• Mã QR: Mỗi sản phẩm có thể được gắn mã QR để người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra nguồn gốc thông qua điện thoại thông minh.

• Blockchain: Công nghệ blockchain giúp bảo mật và minh bạch hóa thông tin truy xuất nguồn gốc, giảm thiểu nguy cơ làm giả dữ liệu.

• Phần mềm quản lý: Các doanh nghiệp có thể sử dụng phần mềm quản lý chuỗi cung ứng để theo dõi và quản lý thông tin truy xuất một cách tự động và chính xác.

4. Lợi ích khi thực hiện Thông tư 02/2024/TT-BKHCN

4.1. Đối với người tiêu dùng

Thông tư đảm bảo người tiêu dùng có quyền tiếp cận thông tin đầy đủ về sản phẩm mà họ mua. Điều này giúp họ yên tâm hơn về chất lượng sản phẩm, từ đó bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của mình. Người tiêu dùng cũng có thể dễ dàng xác minh được các sản phẩm thật – giả thông qua hệ thống truy xuất nguồn gốc.

4.2. Đối với doanh nghiệp

Việc tuân thủ quy định về truy xuất nguồn gốc giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro liên quan đến việc tiêu thụ hàng giả, hàng nhái và nâng cao hình ảnh thương hiệu. Đồng thời, các doanh nghiệp có thể quản lý chuỗi cung ứng của mình hiệu quả hơn, đảm bảo tính liên tục và chính xác trong việc cung cấp thông tin về sản phẩm.

4.3. Cơ quan quản lý nhà nước

Các cơ quan quản lý nhà nước sẽ dễ dàng hơn trong việc giám sát và kiểm tra tính hợp pháp của các sản phẩm trên thị trường. Thông tư cũng tạo ra công cụ hữu hiệu để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm liên quan đến an toàn thực phẩm, hàng hóa kém chất lượng hoặc hàng giả.

5. Những thách thức và cơ hội từ Thông tư 02/2024/TT-BKHCN

Mặc dù thông tư mang lại nhiều lợi ích, việc thực hiện nó cũng gặp phải một số thách thức đáng kể:

5.1. Chi phí đầu tư

Các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, sẽ cần đầu tư không ít chi phí vào việc xây dựng hệ thống quản lý truy xuất nguồn gốc. Điều này có thể bao gồm việc mua sắm thiết bị, đào tạo nhân sự và triển khai công nghệ mới.

5.2. Nhận thức và tuân thủ

Một số doanh nghiệp có thể chưa hiểu rõ hoặc chưa sẵn sàng tuân thủ đầy đủ các quy định của thông tư. Do đó, cần có thêm thời gian và sự hỗ trợ từ phía cơ quan quản lý nhà nước để hướng dẫn và giám sát quá trình thực hiện.

5.3. Cơ hội quốc tế

Tuy nhiên, khi các doanh nghiệp thực hiện đúng quy trình truy xuất nguồn gốc theo quy định của Thông tư 02/2024/TT-BKHCN, họ sẽ có nhiều cơ hội hơn để tham gia vào các thị trường quốc tế. Các nước phát triển, đặc biệt là thị trường EU, Mỹ, và Nhật Bản, đều yêu cầu tiêu chuẩn cao về truy xuất nguồn gốc. Do đó, việc tuân thủ thông tư này sẽ giúp doanh nghiệp tăng khả năng xuất khẩu và cạnh tranh quốc tế.

5.4. Tầm quan trọng của truy xuất nguồn gốc trong hội nhập quốc tế

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, hệ thống truy xuất nguồn gốc không chỉ giúp các doanh nghiệp nâng cao uy tín trong nước mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu và Nhật Bản đều đòi hỏi các sản phẩm nhập khẩu phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định về truy xuất nguồn gốc. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn củng cố vị thế của doanh nghiệp Việt Nam trên bản đồ thương mại quốc tế, đồng thời góp phần xây dựng một nền kinh tế bền vững và minh bạch.

Thông tư 02/2024/TT-BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ là bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy quản lý và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa tại Việt Nam. Thông qua việc đảm bảo tính minh bạch, chính xác và khả thi trong quy trình truy xuất nguồn gốc, thông tư không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước.